ناظر شرفخانهای
محمدرضا ملک‌پور (ناظر شرفخانهای) کلاسیک عنعنه‌لریمیزه مسلط اولان و بوفورمالاردان یارارلانان شاعیرلردن بیریسی دیرکی 1317جی گونش ایلینده اورمو دریاچه‌سینین قیراغیندا یئرله‌شن شرفخانه شهرینده آنادان اولوب، ایلک تحصیلینی بیتیردیکدن سونرا تبریزه و داها سونرا قوما کؤچوب، حوضه درس لرینی داوام وئردی. اون ایل قومدا علمیه حوضه‌سینده درسلرینی بیتیردیکدن سونرا، تهران بیلیم یوردونا دؤنموش و یوکسک لیسانس آلاراق مأذون اولدو. سونرا تهران و کرج یونیوئرسیته لرینده فلسفه، حقوق و عرب ادبیاتی ساحه‌سینده تدریسه مشغول اولدو.
ناظر 12 یاشیندان شعر و ادبه ماراق بسله‌ییب، شعر قوشماغا اوز گتیرمیش، آنجاق آنا دیلی‌نین نه‌قده‌رگوجلو، گئنیش و عنعنه‌لی اولدوغو و بوآخیجی، شاشدیران و آهنگین دیلین گؤزه‌للیک‌لری و اینجه‌لیک لریله تانیش اولدوقجا، آنا دیلینه محبتی داها آرتیب و یارادیجیلیغینی آنا دیلینه حصر ائدیر. اؤزو دئمیشکن: «من ده باشقا شاعیرلریمیز کیمی بو اقتداری گؤسترمک اوچون شعرین چئشیدلی چرچیوه لرینده طبعیمی سینامیشام، بلکه بئله لیکله اؤز بورجومو آنا دیلیمین حاققیندا اؤده‌یه‌م.».
ناظرین آنا دیلینده اولان اثرلری بونلاردیر:
1- اولدوزلو ده نیز
2- شئهلی سحر
3- ماهنی‌لی چای
4- دیوان ترکی
فارسیجا اثرلری ده بوئلاردیر:
1- زمزمه‌ها
2- حماسه‌ها
3- مرهم مهتاب
4- ادبیات عرب
آنجاق نئچه اثرلری ده هله چاپ اولمامیش و ایندی چاپ اوچون حاضر لانماقدادیر. بو اثرلری سایماق اولار: 1-مجموعه شعر فارسی 2- اوره‌ک چیر پینتیسی 3- جادوگری از نظر اسلام
ناظر اوچ دیله- عرب، فارس و تورک دیللرینه مسلطدیر و اونلارین بوتون اینجه لیک لرینی منیمسه میشدیر، آنجاق آنا دیلینه اولان محبتی، علم و محبتله قارانمیشدیر:
و تورکویرازان شاعیرلره اوز توتوب بئله سؤیلور:
هم الین، هم قلمین تورکجه یازان، وار اولسون
سنه مولا علی هر یئرده نگهدار اولسون.
تورکو، غئیرتلی، شهامتلی ایگیدلر دیلی دیر
قویمایین، جان سیزه قوربان، بئله دیل خوار اولسون.
ناظر اؤز دیلی‌نین زنگین‌لیینی و مظلومیتی‌نی گؤره‌رک، قلم اهلینه آنادیلینی قوروماغی توصیه ائدیر. ناظرین «اولدوزلو ده نیز» اثری اوستده کی شعرایله باشلانیر و بورادا «وطن» دییه رک ناظرین شعرلری عطیرله نیر:
وطن – وطن دئیه رم تاجانیمدا جانیم وار
وطن ترانه سی شیرین، وطن دیاری گؤزه‌ل
شوبهه یوخدور ناظر اقتدارلی بیر شاعیردیر و بوتون شعر صنعت لریندن ایفاده له نیر: ایهام، کنایه، استعاره، مراعات النظیر و باشقا صنعت لر اونون شعرلرینده آشیب داشیر. او، تابلو یاراتماقدا ماهیر بیر رسّام دیر. طبیعتده اولان گؤزه للیک لر و اینجه لیک لری تجسم ائدیر و تصویرلر یارادیر. شاعیرین «اورمو دریاچه‌سی» عنوانلی شعری، شهریارین «سهندیه» سیندن فایدالاناراق، ناظرین گؤزه‌ل شعرلریندن دیر:
اورمو دریاچه‌سی!
طوفانلی دنیزلر باشی سان سن
پارلایان تاج طبیعتده برلیان قاشی سان سن
دوزلو، ایستک‌لی، ماراقلی دره – داغ یولداشی سان سن
شور اولوبسان ائلیمین گؤزدن آخان قان یاشی سان سن
دریالار سنگ صبور اولسا، ده ییرمان داشی سان سن.
سنی توفان ییخا بیلمز
سنه هئچ کیم چیخا بیلمز
سنه یئل- سئل باتا بیلمز
سنی کؤنلوم آتا بیلمز.[1]
بونلارین آردیجا، بو بؤلگه‌نین کولتورونه، قهرمانلارینا، عالیم لرینه اشاره ائده‌رک یازیر:
او گونئی کی اونون آسلانلاری افسانه یاراتمیش
داغلاری باش- باشا چاتمیش
وارچین کورد کیمی شیری
«میشوو» تک اوجاداغی
آب زمزم کیمی کهریزی- بولاغی
سولمایان باغچاسی- باغی
دولو عشقیله چاناغی.
او «خیابانی» و «معجیز» کیمی ائولاد دوغوبدور
ظالمین بورنون اویوبدور
«شیخ محمود»[2] او ایلهام ائله ییب «گلشن راز» ی
اؤ یره دیب راز و نیازی
گؤسته‌ریب قیش گونو یازی.
«شئهلی سحر»[3] کیتابیندا، شاعیرین اوره‌ک چیرپینتی لاری، اینسانلیغا قارشی درین سئوگیسینی، عدالت، حوریّت و حقیقت عاشیغی اولدوغونو آیدینجا سینا گؤرمک اولور.بورادا ناظیر ائل سئوه‌ر، یورد سئوه‌ر و وطن پرور بیر شاعیردیر. او، ائلیمیزین دردلریندن، کدرلریندن، اومود-آرزیلاریندان، دبلریندن و عنعنه‌لریندن شاعیرانه بیر شیوه ایله یاد ائدیر. وطنی‌نین گؤزه للیک لرینی – داغلارینی، یاماجلارینی، دره‌لرینی، چایلارینی، اوره ک اوخشایان منظره لرینی بؤیوک بیر مهارتله جانلاندیریر. خالقی‌نین نیسگیل‌لری، سئوینج لری، سئوگی و کدرلری ده اونون گوجلو قلمیندن آخیب گلیر. او، اؤزو شاعیر اولاراق، شاعیرلره حؤرمت قازانیر و شاعیرلردن بئله ایسته‌ییر:
شانلی، توفانلی، سارسیلماز، احتشاملی داغ اول شاعیر!
آلمالی، هئیوالی، نارلی، گول-چیچک لی باغ اول شاعیر!
حقی سؤیله، قولون دوشسه-هم ساغین، هم سولون دوشسه
بوستان ایچره یولون دوشسه، قول-بوداغلی داغ اول شاعیر!
اونون آرزیسیندا دونیا باشدان باشا بیر اولوب بیر- بیرینه قووشماق، اؤلکه لرده عدالت حؤکم سورمک، سعادت نغمه‌لری قولاقلاری سیغاللاماقدا اولماقدیر. ناظیرین شعرین شعری و بدیعی لیک باخیمیندان چوخ بویالی دیر. اونون «پری‌لر شهری»[4] نی بیر آرمانشهر ویا مدینة فاضله آدلاندیرماق اولار، چونکی اورادا شاعیرانه روح بوتون دونیا گؤزه‌للیک لری، اوره‌ک ایستک لرینی اورادا گؤرور و روح اوردا قانادلانیر.
ناظرین سربست شعرینه ده بیر اشاره گره کدیر. دوغرو دور ناظیر کلاسیک فورمالاردا اوستاد و اقتدارلی بیر شاعیر دیر، آنجاق لیریک و سربست شعرده ده سؤزو وار. اونون «ده ر آپار منی» شعری بونا بیر اؤرنک:
گونشه بنزه ین الینی اوزات
وفا سونبولویم
ده ر آپارمنی.
سنسیزلیک غمیندن قویما سارالام،
محبت گولویم
ده ر آپار منی.[5]
داها قیسا بیر شعرینی بیرگه اوخویالیم:
هرگز دئمیرم:
بو ینوموزا سلسله سالما،
یاکی بیزی مجنون کیمی دیلدن – دیله سالما!
تکجه دیئیرم:
قوی لبینی لبلریم اوسته
بوندان داها چوخ اورتامیزا فاصله سالما![6]
آیری بیر شعری ده بودور:
یاشادیق بیر عؤمور ایکی گؤز کیمین
یاشادیق یان با یان چیگین به چیگین
سن منه تامارزی
من سنه حسرت.
بیر دوار آییردی سنیلن منی
گؤزو دار بیر دووار، پاخیل بیر دووار
گئجه نی گونوزو اللرده کرکی
نه قده ر چالیشدیق
نه قده ر چاپدیق
بو پخیل دوواری ییخا بیلمه دیک
بیر بوداغ اوستونده ایکی قوش کیمین اوز – اوزه اوتوروب باخا بیلمه دیک.
اوره‌ییم جان آتیرسنی گؤرمه یه
چاغیریر بو یورغون گؤزلریم سنی.
بونو بیل گؤزه لیم نئجه کی ساغام
یئنه ده جان آتیب بویلاناجاقام
یئنه ده آدینی چاغیراجاقام
اوره ییم جان آتیرسنی گؤرمه یه
گؤزلریم داریخیر سنی گؤرمه یه.
آنجاق ناظیر کلاسیک شعریمیزده باجاریقلی دیر. دوکتور صدیق اونو فلسفی شعریمیزین، فضولی، میرزا شفیع واضح، حکیم هیدجی و حکیم ملاباقر خلخالی نین خلفی سایاراق، چاغداش شعریمیزده میر حبیب ساهر، سید جعفر موسوی ایله یاناشی اوچ بؤیوک فلسفی مضمونلو شعرلر یازان شاعیر ساییر. اوستاد بونا اینانیرکی عرفان و فلسفی شعرلریمیزده، هر زاددان قاباق، سیمبولیک معنالاردا ایشله نن مئی، باده، خرابات، مئیخانا، ناظرین شعرلرینده بوکیمی سؤزلرین حسابی آیدینلاشدیریلمیشدیر، نئجه کی ناظیر اؤز سلف لری کیمی بئله سؤیلور:
آماندیر قویمایین زاهید کیمی بد ذوقو رضوانه
کی قورخوم وار نعم المستقر، بئس القرار اولسون!
ازلدن عشقیله عقل اورتاسیندا کشمکش لر وار
یئنه دوکتور صدیق بونو اینانیر: «بوتون شرق ادبیاتی تاریخینده تکرار ائدیلمز قابلیت له یازیلان فضولی نین غزللریندن سونرا، یالنیز بیزیم عصریمیزده علی آقا واحید غزل نوعوندا ده ییشیک لیک یاراتماغا موفق اولموشدور. ایندیسه ناظیر شرفخانهای نین یازدیغی غزللر، بیر طرفدن دیل باخیمیندان علی آقا واحیدین یاراتدیغی یئنی ده ییشیک لیک لر و دیگر جهتدن فضولی عنعنه سی دوام ائتدیریر»[7].
بونودا آرتیرماق لازیمدیرکی، ناظر، چاغداش شعریمیزین غزل قولوندا گوجلو باجاریقلی شاعیر اولدوغونو هئچ کیم اونوتمور و استاد یحیی شیدا[8]، اوستاد عزیز محسنی[9]، دوکتور صدیق و حتا شاگیرلریندن اولان رضا قاسمپور[10]، شاعیرین غزل شعرلرینی بیه‌نیرلر. شاعیرین بیر سفرینده زنگانا، بوشهر ده اونو عزیزله ییب و بیر عزیزله‌مه تؤره‌نین زنگان شاعیرلری طرفیندن قورولدو.[11]
[1]) محمدرضا ملک پور (م. م. ناظر شرفخانهای)، اولدوزلو ده‌نیز، تهران، 1369، ص 17.
[2]) منظور شیخ محمود شبستری، گلشن راز اثری‌نین یارادیجیسی دیر. شایر شیخ محمود ایله یوردداش اولما سینا گووة نیر.
[3]) محمد رضا ملک پور (م. م. ناظر شرفخانهای) شئهلی سحر، تهران، انتشارات اندیشه نو، 1377.
[4])همان، ص 56.
[5]) ناظر شرفخانه‌ـای، دیوان ترکی، قم، انتشارات بخشایش، 1383، ص 95.
[6]) همان، ص 94.
[8])اوستاد یحیی شیدا، ناظرین مختلیف کیتابلارینا ده‌یرلی مقدمه‌لر یازمیش او جمله‌دن:
- اولدوزلو ده‌نیز اثرینه و تورکو دیوانینا.
[9]) ناظر شرفخانهای، دیوان ترکی، همان، ص 18.
[10]) یاشار زنگانلی (رضا قاسمپور)، مختلیف مقاله‌لرله اوستادین اثرلرینی تانیتدیرماغا چالیشمیش و بو مقاله‌لر زنگاندا چاپ اولان اومید زنجان، زنجان زنجان، مهر زنجان، و موج بیداری درگی لرینده چاپ اولموشدور.
[11]) زنگان شاعیرلری طرفیندن و م. کریمی‌نین همتی ایله بو تؤره‌ن 24/8/1384 ده قورولدو.
منبع : قیزیل قلم